Thang máy là gì? Tìm hiểu cấu tạo và nguyên lý để sử dụng an toàn

Thang máy là gì?

Bạn có thể hiểu đơn giản thang máy là một thiết bị vận tải chuyên dùng để vận chuyển người, hàng hóa, vật liệu theo phương thẳng đứng (hoặc nghiêng một góc rất nhỏ) giữa các tầng của một tòa nhà, công trình xây dựng, hoặc tàu. Nói một cách đơn giản, thang máy là một hệ thống cabin (buồng thang) được điều khiển để di chuyển lên xuống trong một giếng thang, giúp con người tiết kiệm sức lực và thời gian khi đi lại trong các công trình cao tầng.

Trong thực tế, thang máy hiện đại thường hoạt động theo nguyên lý cáp kéo kết hợp đối trọng (phổ biến nhất), hoặc sử dụng hệ thống thủy lực/trục vít. Bởi liên quan trực tiếp đến sự an toàn của người sử dụng, thang máy luôn được trang bị nhiều tính năng bảo vệ và kiểm soát nghiêm ngặt.

Cấu tạo thang máy

Thang máy (phổ biến nhất là loại cáp kéo) được chia thành ba phần chính: Phần Cơ khí (Thiết bị chuyển động và an toàn), Phần Điều khiển (Hệ thống điện) và Phần Xây dựng (Hố thang).

Phần Cơ Khí (Hệ thống chuyển động và buồng thang)
Đây là các bộ phận vật lý và cơ học giúp thang máy di chuyển và đảm bảo an toàn:
Máy kéo (Motor):

• Là "trái tim" của thang máy, cung cấp lực kéo để cabin và đối trọng di chuyển lên xuống.
• Có hai loại chính: Có hộp số (thường dùng cho tải trọng lớn, tốc độ thấp) và Không hộp số (tiết kiệm điện, nhỏ gọn, phù hợp thang máy gia đình và không phòng máy).

• Là buồng/khoang chứa người hoặc hàng hóa, di chuyển dọc theo giếng thang.
• Bên trong có Bảng điều khiển (chọn tầng), đèn chiếu sáng và hệ thống liên lạc nội bộ.

• Là khối kim loại nặng, được nối với cabin bằng cáp tải, di chuyển ngược chiều cabin.
• Mục đích là cân bằng trọng lượng của cabin cộng với khoảng 40-50% tải trọng định mức, giúp giảm tải cho Motor và tiết kiệm điện năng.

• Là các sợi cáp thép cường độ cao, chịu trách nhiệm treo cabin và đối trọng. Cáp tải vắt qua puly (ròng rọc) của Motor kéo.

•  Là thanh thép được lắp đặt dọc theo giếng thang để dẫn hướng cho cả cabin và đối trọng, đảm bảo chúng di chuyển thẳng đứng và không bị lệch.

Phần Điều Khiển và An Toàn (Hệ thống điện)

• Tủ điều khiển (Control Panel): Là "bộ não" của thang máy, chứa các bo mạch, relay và biến tần (VVVF) để điều khiển tốc độ, hướng di chuyển, xử lý tín hiệu gọi tầng và quản lý toàn bộ hoạt động của thang máy.
• Thắng cơ (Bộ hãm an toàn/Safety Gear): Là một thiết bị an toàn khẩn cấp, được kích hoạt bởi Bộ chống vượt tốc nếu cabin di chuyển vượt quá tốc độ cho phép (thường do đứt cáp hoặc sự cố kỹ thuật). Thắng cơ sẽ kẹp chặt vào Ray dẫn hướng để dừng cabin lại.
• Hệ thống cửa (Cửa cabin & Cửa tầng): Cửa cabin gắn trên cabin và cửa tầng gắn tại mỗi tầng. Hai cửa này phải ăn khớp và chỉ được mở khi cabin dừng đúng vị trí. Được trang bị Photocell (cảm biến an toàn cửa) để phát hiện vật cản và tự động mở cửa ra, tránh kẹt người hoặc đồ vật.
• Hệ thống cứu hộ tự động (ARD/UPS): Sử dụng nguồn điện dự trữ (ắc quy) để khi mất điện đột ngột, hệ thống sẽ tự động đưa cabin đến tầng gần nhất và mở cửa để người bên trong thoát ra an toàn.

Phần Xây Dựng (Kết cấu cố định)

• Phòng máy: Thường nằm trên đỉnh giếng thang (đối với thang máy có phòng máy), là nơi đặt Motor kéo và Tủ điều khiển.
• OH (Phần không gian phía trên): Là khoảng không gian từ mặt sàn tầng trên cùng đến đỉnh giếng thang, nơi lắp đặt các thiết bị dẫn hướng và giới hạn hành trình.

Nguyên lý hoạt động của thang máy

Để bạn có thể hiểu rõ cách thang máy vận hành, Trường Sinh sẽ chia thành hai nhóm chính để bạn dễ dàng hình dung: Loại cáp kéo (thường thấy ở công trình lớn) và các công nghệ dành cho gia đình như trục vít, thủy lực.

Thang máy Cáp kéo (phổ biến nhất)

• Cấu trúc: Cabin được nối với đối trọng bằng cáp tải, vắt qua puly gắn với máy kéo (motor). Đối trọng có khối lượng gần bằng cabin cộng thêm 40–50% tải định mức.
• Hoạt động: Khi nhận tín hiệu gọi tầng, motor làm puly quay, kéo cáp để cabin di chuyển. Cabin đi lên thì đối trọng đi xuống và ngược lại. Nhờ đối trọng cân bằng tải trọng, motor chỉ cần sinh lực để thắng ma sát và phần chênh, giúp tiết kiệm năng lượng.
• Dừng tầng: Khi đến vị trí mong muốn, hệ thống điều khiển giảm tốc và phanh điện từ giúp cabin dừng chính xác.

Thang máy Gia đình (công nghệ khác)

• Trục vít: Cabin gắn với đai ốc trượt theo trục vít lớn. Motor quay trục vít làm cabin lên xuống, không cần đối trọng và hố PIT.
• Thủy lực: Cabin được nâng nhờ piston đẩy bởi áp suất dầu. Khi đi xuống, dầu được xả về bình chứa, cabin hạ theo trọng lượng của nó.

Xem thêm: Giá thang máy gia đình không cần hố Pit mới nhất 2025

Đơn vị lắp đặt thang máy gia đình uy tín nhất hiện nay

Trong đời sống hiện đại, thang máy đã trở thành thiết bị không thể thiếu để nâng cao sự tiện nghi. Vì vậy, khi lựa chọn đơn vị lắp đặt, bạn cần dựa trên những tiêu chí cốt lõi dưới đây để đánh giá mức độ uy tín và chuyên nghiệp.

• Kinh nghiệm và Hồ sơ năng lực: Xem xét số năm hoạt động và các công trình thực tế đã hoàn thành (ưu tiên công ty chuyên về thang máy gia đình).
• Nguồn gốc Linh kiện: Đảm bảo động cơ và tủ điều khiển có nguồn gốc từ các thương hiệu lớn, có giấy tờ chứng minh chất lượng (CO/CQ).
• Dịch vụ Hậu mãi: Chính sách bảo hành (ít nhất 1-2 năm) và bảo trì (cam kết có mặt nhanh chóng) phải rõ ràng và chuyên nghiệp.
• Hệ thống An toàn: Đảm bảo thang máy được trang bị đầy đủ các tính năng an toàn bắt buộc như Cứu hộ tự động (ARD/UPS) khi mất điện, Photocell (cảm biến cửa), và kiểm định an toàn trước khi đưa vào sử dụng.